De niet-zo-zoete waarheid achter honing en bijenwas

— Ik schreef (een kortere versie van) dit artikel voor de 2020 zomereditie van VEGAN Magazine.

Net als wol en leer voor kleding, zijn honing en bijenwas algemeen geaccepteerde ingrediënten voor in de thee en cosmetica. Maar heb je je ooit afgevraagd waarom de bij dit magische elixir zelf nodig heeft? Hoe zit het eigenlijk met de bijensterfte en de biodiversiteit; welke invloed heeft de gefokte honingbij hierop? En for those who give a damn: wat kun jij zelf voor de bij betekenen? 5 tips!

De bijensterfte is echt een probleem

De fluffy beestjes die gezellig langsbrommend op onze geurige balkonbloemetjes afkomen, hebben het zwaar. Waarom? De biodiversiteit holt achteruit, bestrijdingsmiddelen vergiftigen de bloemen en vooral de honingdauw die de bij voeden, en het dier wordt steeds vatbaarder voor ziekten. Alleen dat al is geen pretje. Maar ook zijn deze prachtdieren essentieel voor onze voedselvoorziening.

Het artikel gaat verder onder deze afbeelding.

© Coralie Boon

Waarom er maar weinig zoets aan honing is

Het gaat dus niet goed met de bij. Intussen pikken wij hun wintervoedselvoorraad – want dat ís honing: stuifmeel en nectar, door de bij ijverig in bijenwassen compartimenten geboetseerd tot energiebommetjes om ’s winters op te overleven – en vervangen dit bij de imker door een suikergoedje dat belangrijke vitaminen mist, die het immuunsysteem van de bij juist zo nodig heeft.

Een ethisch dillemma

We buiten daarmee het natuurlijke arbeidsethos van de bij uit. Wist je dat één bij tijdens zijn of haar gehele leven slechts een tiende theelepel (!) aan honing produceert? En dat een gemiddelde pot honing zo’n 500 bijen samen een afstand vergelijkbaar met de omtrek van de halve aarde voor zich laat vliegen?

Het artikel gaat verder onder deze afbeelding.

© Coralie Boon

De behandeling van de bijenkoningin die alles behalve koninklijk te noemen valt, kunstmatige overproductie waartoe we deze dieren vervolgens aanzetten, de onvermijdelijke sterfte tijdens het ‘oogsten’ van de honing en bijen die vanuit financiële overwegingen vaak vroegtijdig worden gedood, nog terzijde.

Wil je meer weten over hoe de productie van honing eraan toe gaat? Oud-teamgenoot Ineke schreef hier een uitgebreid artikel over: Why should you avoid honey & beeswax?

De gefokte honingbij is een gevaar voor de wilde bij (en de biodiversiteit)

Meer dan de helft van alle 358 bijsoorten in ons land is bedreigd. Het kunstmatig houden van al die gefokte honingbijen zet wilde bijenpopulaties extra onder druk.

Zo’n supersociaal volk van tienduizenden bijen is zo goed in het verzamelen van nectar en stuifmeel, dat wilde bestuivers ernaar kunnen fluiten. En het zijn met name de wílde insecten die belangrijk zijn voor de bestuiving van fruit- en groentesoorten.

Opvallend: ‘eco-friendly’ producten met honing

Wonderlijk genoeg vind je juist in de als ‘milieuvriendelijk’ en ‘natuurlijk’ verkochte producten nog vaak honing en bijenwas. Lieve, ongetwijfeld goedbedoelende eco-friendly bedrijven: neem toch afscheid van dit magische gouden goedje en gun het de makers die er zo hard voor werken. Er zijn alternatieven (lees zeker even door).

Zoals ik graag quote: op hun best zijn mensen zo vindingrijk. Laten wij ons leiden door compassie én feiten, dan zijn we in staat tot de creatiefste, liefdevolste en milieuvriendelijkste oplossingen. Dus... wat kun jij zelf betekenen voor de bij?

Het artikel gaat verder onder deze afbeelding.

© Coralie Boon

Wat kun jij doen voor de bij?

Jij en ik hebben honing niet nodig, de bij wel. Gebruik de kracht die jij als consument hebt, laat de bedrijven van nu weten dat het anders moet en stem met je portemonnee.

Zo haal jij de angel eruit:

1. Kies voor make-up zonder honing, met in plaats van bijenwas bijvoorbeeld sheaboter, candelilla- of carnaubawas. Neem zeker eens een kijkje in onze dier(proef)vrije cosmeticacollectie vol verzorging en make-up. Ook doen we doorlopend onderzoek naar cruelty-free en vegan cosmeticamerken. De resultaten kun je raadplegen op de Nederlandse Dierproefvrije & Vegan Cosmeticalijst.
2. Zorg dat er meer vraag komt naar onbespoten producten. Denk aan biologische groenten en fruit, maar ook de planten en bloemen die je voor in en rond huis koopt! Kies voor de bijvriendelijke optie zonder bestrijdingsmiddelen.
3. Zaai ook zelf biologische zaadbommetjes van bijvriendelijke bloemenmixen, gezellig in je eigen tuin of balkon, of in de berm. The Pollinators en Nederland Zoemt helpen je op weg!
4. Ben je bekend met die food wraps op basis van bijenwas, die al een tijdje de harten en keukens van milieuminnaars veroveren? Ja, het is plasticvrij en is een fijne zet tegen voedselverspilling. Maar het kan ook prima zonder bijenwas: vegan exemplaren van plantaardige wax bestaan al jaren, op basis van dennenhars. Daar ga ik ook eens achteraan voor in ons warenhuis! Heb je onze nieuwe collectie met woonartikelen al ontdekt? Van foodhuggers tot vegan (sojawassen!) kaarsen en woondecoratie tot duurzaam servies.
5. En wil je echt niet zonder je zoetje, probeer dan eens een plantaardige opvolger van honing, zoals agavesiroop, maple syrup of dadelstroop. Of maak je eigen paardenbloemhoning! Een leuke recepttip: die van Plantaardiger.